Thanh khoản là gì và tại sao nó lại quan trọng trong đầu tư

Khi tham gia đầu tư, đặc biệt là trong thị trường crypto, bạn sẽ thường nghe đến khái niệm thanh khoản (liquidity). Đây là một trong những yếu tố quan trọng nhất quyết định việc bạn có thể mua bán tài sản nhanh chóng với mức giá hợp lý hay không.

1. Thanh khoản là gì

Thanh khoản (liquidity) mô tả mức độ dễ dàng mà một tài sản có thể chuyển đổi thành tiền mặt hoặc một tài sản khác mà không làm thay đổi giá trị của nó

• Tài sản có tính thanh khoản cao: dễ dàng mua bán nhanh, ít ảnh hưởng đến giá ( ví dụ như tiền mặt, bitcoin, ethereum )

• Tài sản có tính thanh khoản thấp: khó chuyển đổi thành tiền, thường mất nhiều thời gian và có nguy cơ phải bán thấp hơn giá trị thật ( ví dụ như bất động sản, đồ cổ, xe hơi )

Hiểu một cách đơn giản: nếu bạn cầm tiền mặt, bạn có thể ngay lập tức mua bất kỳ thứ gì. Nhưng nếu bạn chỉ có một căn nhà, bạn cần nhiều thời gian để bán được và có thể phải hạ giá sâu nếu cần tiền gấp.

2. Đâu là loại tài sản có tính thanh khoản tốt nhất

Trong đời sống hàng ngày, tiền mặt là tài sản có tính thanh khoản cao nhất. Bạn có thể dùng tiền mặt để mua cà phê, mua xe, nhà hay bất cứ dịch vụ nào vì mọi người đều chấp nhận tiền mặt như một quy chuẩn chung để trao đổi giá trị.

Ngược lại, bạn không thể đang đói bụng mà đi “bán nhanh” một ít cổ phiếu để lấy tiền rồi vào quán ăn ngay được. Quá trình chuyển đổi đó tốn thời gian và không thực sự tiện lợi.

Có thể hình dung đơn giản: 

• Tiền mặt: giống như nước, có thể “chảy” đi bất cứ đâu, dễ dàng sử dụng ngay.

• Tài sản kém thanh khoản thì giống như cục đá, muốn dùng được phải chờ nó “tan” ta thành nước. Cục đá càng to thì càng mất nhiều thời gian.

2.1. Tài sản thanh khoản tốt:

Những tài sản chuyển đổi nhanh sang tiền mặt, ít tốn thời gian và giữ được giá trị cao khi bán. Ví dụ như tiền mặt, trái phiếu chính phủ, một số loại chứng khoán, cổ phiếu bluechip, các đồng tiền mã hoá (crypto) có khối lượng giao dịch lớn như Bitcoin, Ethereum.

Tuy nhiên, không phải toàn bộ thị trường chứng khoán hay crypto đều thanh khoản tốt. Chỉ những tài sản có khối lượng giao dịch cao (nhiều người mua - bán thường xuyên) mới được xem là có tính thanh khoản mạnh.

2.2. Tài sản kém thanh khoản

Là những tài sản khó bán hoặc khó đổi thành tiền ngay, thường mất giá nếu cần bán gấp, ví dụ như: bất động sản (nhà đất có thể mất vài tháng mới bán được), xe cộ, đồ trang sức, đồ cổ, tranh nghệ thuật, các vật dụng giá trị nhưng ít người mua (máy giặt, ti vi, tủ lạnh,...)

Một ví dụ đơn giản, giả sử bạn có chiếc máy giặt trị giá 500 USD mà muốn đổi lấy tivi cùng giá trị, việc này rất khó vì thị trường trao đổi trực tiếp gần như không tồn tại. Cách duy nhất là bán máy giặt lấy tiền mặt, rồi mới mua ti vi. Nếu muốn bán nhanh, bạn có thể phải hạ giá xuống thấp hơn nhiều so với giá trị ban đầu.

Như vậy, tính thanh khoản phản ánh mức độ dễ dàng và nhanh chóng khi một tài sản được chuyển đổi thành tiền mặt mà không làm mất đi giá trị của nó. 

2.3 Thước đo cơ bản cho thanh khoản trong tài chính

Trong tài chính, thanh khoản được đánh giá chủ yếu qua hai thước đo cơ bản: thanh khoản thị trường và thanh khoản kế toán.

2.3.1. Thanh khoản kế toán (Accounting Liquidity )

Thanh khoản kế toán là khả năng một công ty dùng tài sản ngắn hạn (ví dụ như tiền mặt, khoản phải thu, hàng tồn kho) để trả các khoản nợ ngắn hạn khi đến kỳ hạn cần thanh toán

Hiểu đơn giản, đây là “sức khoẻ tài chính ngắn hạn” của doanh nghiệp. Nếu công ty có đủ tài sản dễ chuyển thành tiền để trả nợ đúng hạn, thanh khoản tốt.

Nhà đầu tư thường dựa vào chỉ số này để đánh giá công ty có an toàn về tài chính hay đang đối mặt với rủi ro mất khả năng thanh toán.

Như vậy, tính thanh khoản phản ánh mức độ dễ dàng và nhanh chóng khi một tài sản được chuyển đổi thành tiền mặt mà không làm mất đi giá trị của nó. Trong tài chính, người ta thường đo bằng thanh khoản thị trường (dễ giao dịch hay không) và thanh khoản kế toán (khả năng thanh toán nợ bằng tài sản) 

2.3.2. Thanh khoản thị trường (Market Liqidity)

Thanh khoản thị trường là mức độ dễ dàng mua - bán một tài sản với mức giá hợp lý trên một thị trường nhất định. Ví dụ: thị trường chứng khoán, crypto, bất động sản, hay thậm chí là “máy giặt và tivi”. Nếu rất khó tìm người mua/bán, thì thị trường đó kém thanh khoản.

Trong giao dịch, người bán luôn muốn bán giá cao (ask), còn người mua muốn mua giá thấp (bid). Giao dịch chỉ xảy ra khi hai bên gặp nhau tại một mức giá phù hợp. Khoảng chênh lệch giữa giá mua và giá bán gọi là bid - ask spread. Khoảng cách càng nhỏ thì thị trường càng thanh khoản nhanh.

Ở đây, nhà giao dịch ( trader) là người cần thanh toán, còn nhà tạo lập thị trường ( market maker ) là người cung cấp thanh khoản. Maket maker liên tục mua ở mức giá choà mua và bán ở giá chào bán, nhờ đó giúp thị trường sôi động và giao dịch diễn ra trơn tru hơn.

Một thị trường có khối lượng giao dịch lớn (rất nhiều người mua và bán) sẽ có thanh khoản cao. Ví dụ: USD ở Việt Nam có spred rất nhỏ vì giao dịch nhiều, trong khi đồng CAD có spread lớn hơn, thanh khoản kém hơn.

Một thị trường có khối lượng giao dịch lớn (nhiều người mua và bán) sẽ có thanh khoản cao. Ví dụ: USD ở Việt Nam có spread rất nhỏ vì giao dịch nhiều, trong khi đồng CAD có spread lớn hơn → thanh khoản kém hơn.

3. Thanh khoản trong crypto là gì

Thị trường crypto là nhóm mới của tài chính, còn khá non trẻ và thường xuyên biến động mạnh. Vì vậy, độ thanh khoản cũng kém hơn những thị trường tài chính lớn khác.

Ở nhóm các đồng coin lớn, như Bitcoin, Ethereum và các đồng stablecoin phổ biến thường có tính thanh khoản cao. Người dùng có thể mua bán nhanh mà giá không chênh lệch nhiều. Ngược lại, với các đồng coin nhỏ có tính thanh khoản thấp, chỉ cần một lệnh mua hoặc bán lớn trong thời gian ngắn cũng đủ khiến giá biến động mạnh. Khi đó, nhà đầu tư còn dễ gặp phải hiện tượng trượt giá (slippage ). Ví dụ, bạn dự định dùng 100 USDT để mua coin A, nhưng sau khi giao dịch khớp xong, giá trị coin bạn nhận về chỉ còn khoảng 90 USD. Khoản mất 10% này chính là do không có đủ lệnh ở mức giá bạn mong muốn.

Một cách đơn giản để hình dung:

• Coin thanh khoản thấp giống như một ao nước nhỏ. Chỉ cần thêm hoặc rút một lượng nước nhỏ cũng có thể làm mặt ao gợn sóng mạnh.

• Coin thanh khoản cao giống như một hồ nước lớn. Việc thêm hay rút một lượng nước không ảnh hưởng đến giao động của hồ. 

Đây cũng là lý do vì sao mà các quỹ đầu tư hay công ty lớn thường ưu tiên các tài sản có tính thanh khoản cao như Bitcoin. Nếu họ mua số lượng lớn các đồng coin nhỏ, chính họ sẽ là người khiến giá tăng vọt, tạo rủi ro lớn cho danh mục đầu tư của họ. Với BTC hoặc ETH, khối lượng giao dịch đủ lớn để họ tham gia mà không làm thị trường biến động quá mạnh.

4. Tổng kết:

Qua bài viết, bạn đã có thêm góc nhìn về khái niệm tính thanh khoản và vai trò của nó trong đầu tư. Với những người mới tham gia thị trường, việc lựa chọn các tài sản có tính thanh khoản cao sẽ là an toàn và ít rủi ro hơn so với các tài sản có tính thanh khoản thấp. 

Nếu thấy bài viết hữu ích, hãy ghé website thường xuyên để đọc thêm nhiều nội dung khác về crypto và tài chính