phút
Cập nhật: 19 thg 9, 2025
Lừa đảo trong lĩnh vực tiền điện tử là một trong những rủi ro lớn nhất mà nhà đầu tư phải đối mặt. Chỉ riêng năm 2019, thiệt hại từ các vụ lừa đảo đã lên tới hơn 4,26 tỷ USD. Vậy những hình thức lừa đảo phổ biến nào thường xuất hiện trên thị trường? Cách nhận biết và phòng tránh ra sao? Bài viết dưới đây sẽ cung cấp những thông tin chi tiết.
Đối tượng nào dễ bị lừa đảo trong thị trường tiền số?
Nhiều người nghĩ rằng chỉ những sàn giao dịch lớn, nắm giữ khối tài sản khổng lồ mới bị nhắm tới. Thực tế lại hoàn toàn ngược lại: những nhà đầu tư mới, ít kinh nghiệm, thiếu kiến thức hoặc nôn nóng muốn kiếm lời nhanh mới là mục tiêu chính của kẻ lừa đảo. Chúng thường khai thác tâm lý yếu, cộng thêm nỗi sợ bỏ lỡ cơ hội (FOMO) để thực hiện các phi vụ gian lận
Điểm mặt những chiêu trò lừa đảo crypto phổ biến
Trên thị trường tiền điện tử, các chiêu lừa đảo ngày càng tinh vi, khó lường. Dù hình thức có thể khác nhau, điểm chung là đều đánh vào lòng tham và sự thiếu hiểu biết của nhà đầu tư. Dưới đây là một số hình thức lừa đảo phổ biến mà bất kỳ ai tham gia thị trường cũng cần cảnh giác.
Mô hình Ponzi (Ponzi scheme) - Cũ nhưng vẫn nguy hiểm
Khi thị trường tiền điện tử bùng nổ, mô hình Ponzi cũng nhanh chóng xuất hiện và thu hút sự chú ý nhờ vào khả năng “sinh lời” mà nó tạo ra. Nguyên tắc vận hành rất đơn giản: người tham gia nộp một khoản tiền và được hứa hẹn mức lãi suất cao, có thể lên đến vài chục phần trăm mỗi tháng. Tuy nhiên, số tiền này thực chất được lấy từ những người tham gia sau để trả cho người trước.
Nói cách khác, Ponzi chỉ là việc “lấy tiền người sau trả cho người trước”, nhưng lại được che đậy khéo léo như một khoản lợi nhuận hợp pháp từ đầu tư.
BitConnect là một trong những ví dụ điển hình nhất của mô hình Ponzi trong lĩnh vực tiền điện tử. Ra mắt từ đầu năm 2017, dự án này đưa ra cam kết lợi nhuận “khủng” lên tới 40% mỗi tháng. Tại Việt Nam, số lượng người tham gia BitConnect rất lớn, thường xuyên đứng top 1- 2 theo thống kê của các trang MLM Lending. Tuy nhiên, đến tháng 1/2018, BitConnect bất ngờ đóng cửa, khiến giá token lao dốc từ mức trung bình 365 USD xuống chỉ còn khoảng 20 USD, làm nhiều nhà đầu tư mất tới 90% số vốn đã bỏ ra.
Hình thức lừa đảo này khá phổ biến và dễ nhận diện, nhưng vẫn có nhiều người sập bẫy. Lý do là kẻ tổ chức thường duy trì mô hình trong thời gian dài để tạo dựng niềm tin, thậm chí trả lãi thật cho một số nhà đầu tư ban đầu. Chính những người này vô tình trở thành kênh quảng bá, lôi kéo thêm người tham gia. Khi dòng tiền mới không còn, mô hình sụp đổ và những kẻ đứng sau biến mất cùng số vốn lớn, để lại thiệt hại cho các nhà đầu tư.
Cách phòng tránh mô hình Ponzi
Thận trọng với các dự án tiền điện tử mới yêu cầu giới thiệu thêm người tham gia để nhận lợi nhuận cao hơn.
Tránh xa những dự án hứa hẹn mức lợi nhuận bất thường, lên tới vài chục phần trăm chỉ trong thời gian ngắn.
Lừa đảo ICO (Fraudulent ICOs) - Tưởng khó tin nhưng lại dễ mắc bẫy
Đối với những ai chưa quen, ICO (Initial Coin Offering) là hình thức huy động vốn từ nhà đầu tư thông qua việc phát hành token ở giai đoạn mở bán sớm, thường với mức giá ưu đãi. Tuy nhiên, lừa đảo ICO (ICO scam) vẫn là một trong những chiêu thức tinh vi nhất: kẻ gian có thể tạo ra cả một loại tiền mã hoá mới, xây dựng tài liệu quảng bá, thậm chí thuê văn phòng và quảng cáo rầm rộ trên truyền thông để tạo lòng tin và thu hút vốn.
Giai đoạn 2017- 2018 từng bùng nổ ICO, và nhiều nghiên cứu sau đó cho thấy gần 80% dự án ICO trong thời kỳ này là lừa đảo, gây thiệt hại hàng trăm triệu USD. Đặc điểm chung của các dự án scam này là sao chép ý tưởng từ dự án thật, dựng website giả, tạo ví ảo (fake wallet) và khoác vỏ bọc “công ty công nghệ” để đánh lừa nhà đầu tư.
Đến năm 2024, dù mô hình ICO truyền thống đã giảm nhiệt do siết chặt quản lý, nhiều biến thể mới như IDO (Initial DEX Offering) hay IEO (Initial Exchange Offering) vẫn xuất hiện và đi kèm không ít rủi ro lừa đảo. Điểm chung là chúng thường nhắm vào những nhà đầu tư mới, ít kinh nghiệm, mong muốn tìm kiếm lợi nhuận nhanh từ việc mua token ở giai đoạn sớm với giá rẻ.
Cách phòng tránh các dự án ICO lừa đảo
Nghiên cứu kỹ trước khi đầu tư: Kiểm tra thông tin về đội ngũ phát triển, sách trắng (whitepaper), mục tiêu dự án, công nghệ nền tảng và chi tiết về đợt bán token.
Một số dấu hiệu cảnh báo thường gặp:
Whitepaper bị sao chép.
Đội ngũ phát triển ẩn danh hoặc không có thông tin xác thực.
Tổ chức ICO gấp gáp, thiếu minh bạch.
Thông tin giữa lời nói và tài liệu công bố không thống nhất.
Né tránh các câu hỏi xác minh từ nhà đầu tư.
Không có lộ trình phát triển rõ ràng cho token.
Lừa đảo bơm xả (Pump & Dump Scam
Pump & Dump là hình thức thao túng giá tiền điện tử, trong đó một đồng coin được đẩy giá lên cao (pump) rồi nhanh chóng bị bán tháo (dump). Thủ đoạn này thường được tổ chức thông qua các nhóm trên Telegram, Slack hay IRC, tập trung vào những altcoin vốn hóa nhỏ để dễ điều khiển.
Những người tham gia ban đầu mua coin, đồng thời lan truyền thông tin giả nhằm tạo cảm giác đồng coin có tiềm năng, khiến nhiều nhà đầu tư mới bị cuốn vào do tâm lý FOMO. Khi giá được đẩy lên đến mức mong muốn, nhóm tổ chức sẽ bán ra và rút lui, thu lợi nhuận đáng kể. Sau đó, giá coin sụt giảm mạnh, để lại thua lỗ lớn cho những người mua vào sau.
Theo nghiên cứu từ Chainalysis, Trong năm 2024, có khoảng 3.6% số token được phát hành trên thị trường có dấu hiệu liên quan đến mô hình pump-and-dump, cho thấy tỉ lệ gian lận vẫn diễn ra rất phổ biến.
Cách phòng tránh lừa đảo bơm xả (Pump & Dump):
Tìm hiểu kỹ thông tin trước khi đầu tư vào bất kỳ loại tiền điện tử nào.
Cảnh giác với các đồng coin vốn hóa nhỏ, giao dịch ít nhưng bất ngờ tăng giá mạnh.
Không vội tin vào tin tức lan truyền trên mạng xã hội có thể làm giá coin biến động bất thường.
Đánh cắp tài khoản (Phishing Scams)
Phishing là một trong những hình thức lừa đảo phổ biến trong lĩnh vực tiền điện tử. Kẻ gian thường gửi email giả mạo đội ngũ quản trị của sàn giao dịch, kèm đường link dẫn đến một trang web có giao diện gần như giống hệt sàn thật. Thực chất, đây là trang web giả mạo được thiết kế để thu thập thông tin đăng nhập của người dùng.
Nếu người dùng vô tình nhập tài khoản và mật khẩu vào trang này, thông tin sẽ bị sao chép và dùng để truy cập vào sàn giao dịch thật, từ đó chiếm đoạt toàn bộ tài sản.
Cách phòng tránh lừa đảo đánh cắp tài khoản (Phishing)
Luôn kiểm tra kỹ địa chỉ website, chỉ đăng nhập tại trang chính thức của sàn giao dịch.
Tránh nhấp vào các liên kết lạ hoặc đáng ngờ trong email.
Tuyệt đối không chia sẻ khóa riêng tư (private key) hay thông tin cá nhân quan trọng.
Phần mềm độc hại (Malware Scams) - Khi thiếu kiến thức công nghệ trở thành điểm yếu
Thế giới tiền điện tử vốn dĩ đã phức tạp, với những ai chưa hiểu rõ công nghệ, đây chính là “mảnh đất màu mỡ” cho kẻ lừa đảo. Malware được thiết kế để lén xâm nhập ví nóng (hot wallet), theo dõi bộ nhớ tạm của Windows - nơi lưu địa chỉ giao dịch. Ngay khi bạn sao chép địa chỉ ví, chúng sẽ tráo đổi bằng địa chỉ của kẻ gian, khiến toàn bộ số tiền chuyển đi rơi thẳng vào túi chúng.
Cách phòng tránh lừa đảo qua phần mềm độc hại
Luôn cập nhật phần mềm diệt vi-rút để bảo vệ máy tính và điện thoại khỏi nguy cơ tấn công.
Chỉ tải và cài đặt ứng dụng khi chắc chắn 100% đến từ nhà cung cấp uy tín, hợp pháp.
Tuyệt đối không mở các tệp đính kèm hoặc đường link lạ, đáng ngờ.
Kết luận
Trên đây là những chiêu thức lừa đảo thường gặp trong thị trường tiền điện tử. Hiện tại, tiền mã hoá chưa được bất kỳ tổ chức hay chính phủ nào bảo vệ, nên khi tham gia đầu tư, bạn phải tự trang bị kiến thức và kỹ năng phòng tránh rủi ro. Không có một “công thức an toàn tuyệt đối” nào, nhưng càng hiểu biết, bạn sẽ càng giảm thiểu nguy cơ mất mát.
Đừng bỏ lỡ những chia sẻ mới nhất về an toàn đầu tư và thị trường crypto, hãy thường xuyên theo dõi website của chúng tôi để luôn được cập nhật!
