Giảm phát là gì, vì sao giảm phát thường gây hại nhiều hơn lạm phát?

Nếu bạn là một nhà đầu tư crypto, chắc hẳn bạn đã nghe rất nhiều về “lạm phát” , một thuật ngữ chỉ tình trạng giá cả hàng hóa tăng cao, khiến chất lượng cuộc sống giảm sút vì thu nhập không theo kịp. 

Nhưng còn giảm phát thì sao? Nghe có vẻ hấp dẫn khi giá ngày càng rẻ hơn và với cùng một đồng lương, chúng ta có thể mua được nhiều hàng hóa hơn. Tuy nhiên, giảm phát thật sự có tốt không? Hay đó lại là một dấu hiệu nguy hiểm cho nền kinh tế và cả đời sống cá nhân?

Trong bài viết này chúng ta hãy cùng tìm hiểu:

• Giảm phát là gì?

• Sự khác nhau giữa giảm phát và lạm phát

• Nguyên nhân dẫn đến giảm phát

• Tác động của giảm phát đến doanh nghiệp, người tiêu dùng, thị trường lao động và hệ thống tài chính

• Tại sao giảm phát thường nguy hiểm hơn lạm phát.

1. Giảm phát là gì 

Tương tự lạm phát, giảm phát cũng liên quan đến mối quan hệ giữa cung và cầu. Nhưng thay vì giá hàng hoá và dịch vụ tăng lên theo thời gian, thì trong giảm phát, giá cả lại giảm xuống. 

Điều này có nghĩa là sức mua của đồng tiền tăng lên, mọi người có thể mua nhiều hơn với cùng số tiền. Nghe thì có vẻ tốt cho người tiêu dùng, nhưng nếu tình trạng giảm phát kéo dài, nền kinh tế sẽ bị trì trệ và ảnh hưởng nặng nề đến người lao động.

2.  Phân biệt giảm phát và giảm lạm phát: Hai khái niệm dễ gây nhầm lẫn

Trước hết, cần phân biệt rõ giữa giảm lạm phát (Disinflation) và giảm phát (Deflation), bởi hai khái niệm này tuy nghe có vẻ giống nhau nhưng lại hoàn toàn khác biệt.

• Giảm lạm phát: giá cả hàng hóa và dịch vụ vẫn tăng, nhưng tốc độ tăng chậm hơn so với trước. Ví dụ, khi tỷ lệ lạm phát giảm từ 4% xuống 2%, sản phẩm vẫn tăng giá nhưng mức tăng thấp hơn, thay vì từ 10 USD lên 10,40 USD thì chỉ tăng lên 10,20 USD.

• Giảm phát: đây là lúc giá cả thực sự giảm xuống. Chẳng hạn, với tỷ lệ giảm phát 2%, một sản phẩm có giá 10 USD sẽ giảm còn 9,80 USD.

Tóm lại, bạn có thể hình dung đơn giản như sau: 

• Lạm phát = bạn đang tiến về phía trước

• Giảm lạm phát = bạn vẫn tiến, nhưng chậm hơn

• Giảm phát: bạn không còn tiến nữa, mà đang lùi về phía sau

2.1. Giảm phát được đo như thế nào

Để đo lường lạm phát và giảm phát, chỉ số thường được sử dụng là CPI (Chỉ số giá tiêu dùng). Chỉ số này theo dõi sự thay đổi giá của một giỏ hàng hóa và dịch vụ cơ bản theo thời gian.

• Khi CPI tăng, điều đó phản ánh tình trạng lạm phát

• Ngược lại, khi CPI giảm, điều này cho thấy nền kinh tế đang rơi vào giảm phát

Ngoài ra, còn có Core CPI (CPI cơ bản) - một phiên bản tinh chỉnh hơn của CPI. Chỉ số này loại bỏ các yếu tố có giá biến động mạnh như thực phẩm và năng lượng, từ đó giúp phản ánh xu hướng dài hạn của giá cả một cách chính xác và ổn định hơn.

3. Nguyên nhân chính gây ra giảm phát

Có nhiều yếu tố dẫn đến giảm phát, nhưng có 3 nguyên nhân chính, gồm:

• Cung tiền giảm: Khi ngân hàng trung ương áp dụng chính sách tiền tệ thắt chặt, lượng tiền lưu thông trong nền kinh tế sẽ giảm đi. Điều này khiến việc vay mượn trở nên khó khăn hơn, đồng thời chi tiêu và đầu tư cũng bị hạn chế. Kết quả là giá trị của đồng tiền tăng lên, trong khi giá cả hàng hóa và dịch vụ lại có xu hướng giảm xuống.

• Sản xuất vượt cầu: Trong một số giai đoạn, nền kinh tế có thể sản xuất ra quá nhiều hàng hóa và dịch vụ so với nhu cầu thực tế của người tiêu dùng. Nguyên nhân thường đến từ sự phát triển nhanh của công nghệ hoặc năng suất lao động tăng mạnh. Khi cung vượt quá cầu, doanh nghiệp buộc phải hạ giá để bán được hàng, từ đó kéo giá thị trường chung đi xuống.

• Suy giảm tiêu dùng và đầu tư: Khi người dân hạn chế chi tiêu vì thu nhập giảm hoặc vì lo ngại về tương lai, tổng cầu sẽ sụt giảm. Đồng thời, các doanh nghiệp cũng giảm đầu tư do lợi nhuận thấp và rủi ro kinh doanh cao. Cả hai yếu tố này kết hợp lại sẽ khiến nhu cầu chung trong nền kinh tế giảm mạnh, kéo giá cả tiếp tục đi xuống và làm trầm trọng thêm tình trạng giảm phát.

4. Tác động của giảm phát

Giảm phát ảnh hưởng đến nhiều mặt của nền kinh tế, từ doanh nghiệp cho đến người tiêu dùng, thị trường lao động và cả vấn đề nợ nần. Cụ thể:

4.1. Đối với doanh nghiệp: 

Khi giá bán hàng hóa giảm xuống, lợi nhuận của doanh nghiệp cũng giảm theo. Để duy trì hoạt động, họ buộc phải cắt giảm nhân sự hoặc hạn chế đầu tư. Điều này làm cho doanh nghiệp ngày càng mất đi sức cạnh tranh trên thị trường.

4.2. Đối với người tiêu dùng:

Trong ngắn hạn, người tiêu dùng có thể hưởng lợi vì mua được nhiều hàng hóa hơn với cùng số tiền. Tuy nhiên, về lâu dài, tâm lý “chờ giá giảm thêm” sẽ khiến họ trì hoãn chi tiêu. Khi tổng cầu giảm sút, nền kinh tế trở nên trì trệ và khó phục hồi.

4.3. Đối với thị trường lao động:

Doanh nghiệp cắt giảm chi phí đồng nghĩa với việc sa thải bớt nhân công, dẫn đến tỷ lệ thất nghiệp gia tăng. Khi thất nghiệp tăng cao, thu nhập của người dân giảm, kéo theo nhu cầu tiêu dùng giảm mạnh. Từ đó, một vòng xoáy tiêu cực hình thành: thất nghiệp cao dẫn đến tổng cầu giảm, kéo theo kinh tế suy yếu.

4.4. Đối với nợ công và nợ tư nhân:

Trong môi trường giảm phát, giá trị thực của các khoản nợ tăng lên, khiến gánh nặng trả nợ ngày càng lớn. Điều này làm nhiều doanh nghiệp đối mặt với nguy cơ phá sản, còn cá nhân thì có thể mất tài sản do không đủ khả năng thanh toán. 

5. Tại sao giảm phát còn nguy hiểm hơn lạm phát

Với lạm phát, đồng tiền dần mất giá, nhưng ngược lại, giá trị thực của các khoản nợ cũng giảm theo, giúp người vay dễ dàng trả nợ hơn. Khi lạm phát duy trì ở mức vừa phải (khoảng 1% - 3%/năm), nó thường được coi là lành mạnh và thể hiện nền kinh tế đang trên đà tăng trưởng.

Ngược lại, trong giảm phát, đồng tiền lại tăng giá trị, khiến gánh nặng nợ nần trở nên nặng nề hơn. Đồng thời, người tiêu dùng có xu hướng trì hoãn chi tiêu vì kỳ vọng giá sẽ tiếp tục giảm, trong khi doanh nghiệp lại ngần ngại đầu tư do lợi nhuận thấp. Tất cả những yếu tố này kết hợp lại có thể đẩy nền kinh tế rơi vào vòng xoáy suy thoái.

Nói cách khác, trong khi lạm phát ở mức kiểm soát được có thể mang lại một số lợi ích nhất định, thì giảm phát lại thường dẫn đến khủng hoảng nghiêm trọng hơn và khó xử lý hơn nhiều.

6. Giảm phát trong lịch sử

Trong quá khứ, đã có nhiều thời kỳ mà giảm phát để lại dấu ấn nặng nề đối với nền kinh tế thế giới.

• Đại suy thoái 1930 tại Mỹ: giá cả giảm tới 33%, trong khi tỷ lệ thất nghiệp vượt quá 20%, khiến hàng triệu người mất việc làm. Đây được xem là một trong những ví dụ điển hình nhất về vòng xoáy giảm phát dẫn đến suy thoái kinh tế nghiêm trọng.

• Nhật Bản thập niên 1990: sau khi bong bóng kinh tế vỡ, giá bất động sản sụt giảm mạnh, kéo theo nền kinh tế rơi vào giai đoạn được gọi là “thập kỷ mất mát”, với tăng trưởng trì trệ và nhiều hệ lụy kéo dài

• Hồng Kông năm 2002: giá hàng hóa liên tục giảm do chịu tác động từ cuộc khủng hoảng tài chính châu Á năm 1997, kết hợp với áp lực cạnh tranh từ hàng hóa giá rẻ của Trung Quốc, khiến nền kinh tế địa phương càng thêm khó khăn.

7. Giải pháp đối phó với giảm phát

Để hạn chế tác động tiêu cực của giảm phát, các chính phủ và ngân hàng trung ương thường áp dụng chính sách tiền tệ và chính sách tài khóa.

7.1. Về chính sách tiền tệ:

Trước hết, ngân hàng trung ương có thể tăng cung tiền thông qua các biện pháp như nới lỏng định lượng (QE), nhằm bơm thêm tiền vào lưu thông để khuyến khích tiêu dùng. Bên cạnh đó, việc giảm lãi suất cũng giúp chi phí vay mượn rẻ hơn, từ đó kích thích cả người dân lẫn doanh nghiệp chi tiêu và đầu tư nhiều hơn.

7.2. Về chính sách tài khoá:

Song song với chính sách tiền tệ, chính phủ có thể tăng chi tiêu công cho các lĩnh vực trọng yếu như cơ sở hạ tầng, y tế và giáo dục. Điều này không chỉ tạo thêm việc làm mà còn thúc đẩy nhu cầu trong nền kinh tế. Đồng thời, việc giảm thuế cũng góp phần giảm gánh nặng cho người dân và doanh nghiệp, khuyến khích họ tiêu dùng và đầu tư mạnh mẽ hơn.

8. Kết luận:

Trong suốt lịch sử, chúng ta chủ yếu sống và làm việc trong một môi trường có lạm phát, bởi việc kiểm soát lạm phát ở mức độ vừa phải chính là cách tốt nhất để duy trì sự ổn định và thúc đẩy sự phát triển lành mạnh của nền kinh tế. Nói cách khác, lạm phát sẽ luôn tồn tại theo thời gian, vì nó là một phần trong hệ thống mà các chính phủ trên toàn thế giới đã và đang sử dụng.

Chính vì vậy, để bảo toàn giá trị đồng tiền bạn đã vất vả kiếm được, việc tìm hiểu và tham gia đầu tư là điều cần thiết. Trong đó, Bitcoin được xem là một trong những lựa chọn tiềm năng để lưu trữ và bảo vệ sức mua của bạn trước biến động kinh tế.

Đừng bỏ lỡ những kiến thức tài chính quan trọng, theo dõi website để cập nhật mỗi ngày!