phút
Cập nhật: 14 thg 10, 2025
Mười sáu năm trước, Bitcoin ra đời, mở ra một kỷ nguyên mới cho tài chính toàn cầu. Tuy nhiên, nhiều người vẫn nhầm lẫn giữa các khái niệm tiền điện tử, tiền ảo và tiền mã hoá (crypto). Trong bài viết hôm nay chúng ta sẽ cùng tìm hiểu sự khác nhau này.
Tiền điện tử là gì?
Theo định nghĩa của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, tiền điện tử (Electronic Money – E-money) là hình thức thể hiện kỹ thuật số của đồng tiền pháp định. Nó được phát hành và quản lý bởi ngân hàng trung ương hoặc ngân hàng thương mại. Điểm khác biệt dễ nhận thấy là tiền điện tử không tồn tại dưới dạng vật lý như tiền giấy hay tiền xu, mà chỉ hiển thị trên tài khoản ngân hàng hoặc các ví điện tử phổ biến như Momo, ZaloPay, Viettel Money…
Đặc điểm nổi bật của tiền điện tử
Được pháp luật công nhận và bảo hộ: Tiền điện tử có giá trị pháp lý rõ ràng. Khi bạn nạp tiền vào tài khoản ngân hàng hoặc ví điện tử, số tiền này được ghi nhận và đảm bảo an toàn theo quy định của pháp luật
Quản lý tập trung bởi Ngân hàng: Khác với tiền mã hoá (crypto) hoạt động phi tập trung, tiền điện tử luôn do ngân hàng hoặc tổ chức tài chính được cấp phép kiểm soát. Điều này giúp việc giao dịch minh bạch, dễ kiểm soát và giảm thiểu rủi ro lừa đảo
Có thể quy đổi trực tiếp sang tiền mặt: Tiền điện tử luôn có tỷ lệ quy đổi 1:1 với tiền thật. Ví dụ, bạn có 1 triệu đồng trong ví Momo thì có thể rút ra đúng 1 triệu đồng tiền mặt tại ngân hàng hoặc điểm giao dịch.
Tiện lợi trong giao dịch hàng ngày: Tiền điện tử ngày nay được ứng dụng rộng rãi trong đời sống: từ thanh toán hoá đơn điện, nước, mua sắm online, nạp thẻ điện thoại, đến chuyển tiền cho bạn bè, người thân. Tất cả đều nhanh chóng chỉ với vài thao tác trên điện thoại.
Nói một cách dễ hiểu, tiền điện tử chính là số tiền bạn nhìn thấy trong tài khoản ngân hàng hay ví điện tử. Nó vẫn là tiền Việt Nam Đồng (VND), chỉ khác ở chỗ được “số hoá” để bạn giao dịch thuận tiện hơn trong thời đại công nghệ.
Tiền ảo là gì?
Tiền ảo (Virtual Currency) là một dạng “tiền số” được tạo ra và phát hành bởi các công ty hoặc tổ chức, nhưng không do chính phủ quản lý. Nó chỉ tồn tại trong môi trường kỹ thuật số, thường gắn với một hệ sinh thái hoặc cộng đồng riêng.
Một ví dụ dễ hiểu về tiền ảo: Tiền nạp trong game như vàng, xu, kim cương dùng để mua vật phẩm, trang bị nhân vật. Hay Điểm thưởng khách hàng thân thiết: tích lũy khi bạn mua sắm tại siêu thị, cửa hàng, rồi dùng để đổi quà hay giảm giá.
Đặc điểm của tiền ảo
Không được pháp luật công nhận: Nếu mất tiền ảo thì gần như không được bảo vệ bởi cơ quan chức năng.
Chỉ có giá trị trong cộng đồng riêng: Tiền ảo chỉ dùng được trong “sân chơi” mà tổ chức phát hành tạo ra, ví dụ chỉ tiêu được trong game hoặc trên hệ thống cửa hàng đó.
Không đảm bảo quy đổi ra tiền thật: Bạn không thể chắc chắn đổi 1 kim cương trong game ra 1.000 đồng ngoài đời. Thường chỉ dùng được trong phạm vi hệ thống phát hành.
Phát hành không giới hạn: Do do tổ chức tự tạo ra, tiền ảo có thể được “in” ra nhiều bao nhiêu cũng được.
Hiểu đơn giản, tiền ảo giống như đồng xu trong game hoặc điểm thưởng ở siêu thị - chỉ có giá trị trong phạm vi mà nó được tạo ra, và không thể thay thế cho tiền thật trong đời sống hàng ngày.
Tiền mã hoá ( Crypto ) là gì?
Crypto (hay cryptocurrency) ở Việt Nam còn được gọi là tiền mã hoá, tiền kỹ thuật số, tiền điện tử, coin, tiền ảo, tài sản ảo... Vì đây là loại tài sản mới xuất hiện lần đầu trong lịch sử, nên việc chưa thống nhất cách gọi là điều dễ hiểu.
Trong bài viết này, ta sẽ dùng từ “tiền mã hoá”. Từ “crypto” bắt nguồn từ “cryptography” tức là mã hoá thông tin bí mật. Nhờ đó mà có khái niệm khóa cá nhân và khóa công khai để gửi, nhận coin an toàn.
Giống như tiền điện tử, tiền mã hoá cũng tồn tại trên internet, không cầm nắm được. Nhưng khác biệt lớn ở chỗ: Tiền điện tử pháp định có sổ cái tập trung, mỗi ngân hàng giữ riêng. Bitcoin và crypto có sổ cái công khai, minh bạch, bất kỳ ai cũng có thể kiểm tra.
Chính sự phi tập trung này giúp Bitcoin di chuyển nhanh chóng, không giới hạn biên giới hay số lượng.
Điểm khác biệt lớn nhất của crypto so với tiền điện tử hay tiền ảo
Minh bạch và không thể làm giả: Tất cả giao dịch đều được ghi lại trên blockchain - một cuốn sổ cái công khai. Bất kỳ ai cũng có thể kiểm tra nên rất khó để gian lận hay làm giả.
Nguồn cung có giới hạn: Khác với tiền pháp định có thể in thêm vô hạn, nhiều đồng crypto được thiết kế với lượng cung tối đa. Ví dụ: Bitcoin chỉ có 21 triệu coin, nên không lo bị lạm phát mất giá.
Chuyển tiền nhanh chóng, không cần trung gian: Chỉ cần kết nối internet, anh có thể gửi - nhận tiền mã hoá tới bất kỳ đâu trên thế giới, bất cứ lúc nào, mà không cần ngân hàng đứng giữa.
An toàn, bảo mật cao: Nhờ công nghệ mã hoá, tài sản crypto của anh được bảo vệ bằng khoá riêng tư (private key). Chỉ có người giữ khoá mới toàn quyền kiểm soát.
Nhờ vậy, crypto không chỉ là công nghệ, mà còn là tương lai của tiền tệ và đầu tư.
Sự khác nhau giữa tiền điện tử, tiền ảo và tiền mã hoá
Điểm giống nhau:
Cả tiền điện tử, tiền ảo và tiền mã hoá đều tồn tại trong môi trường số, vô hình, không thể cầm nắm như tiền giấy hay tiền xu.
Điểm khác nhau:
Tiền điện tử: Do ngân hàng trung ương phát hành và đảm bảo, có giá trị pháp lý cao nhất, được dùng hàng ngày để thanh toán. Ví dụ: số tiền bạn có trong tài khoản ngân hàng.
Tiền ảo: Do công ty hoặc tổ chức tư nhân phát hành, chỉ có giá trị trong cộng đồng riêng. Giống như bạn nạp xu, kim cương để mua đồ trong game
Tiền mã hoá (Crypto): Được tạo ra nhờ thuật toán mã hoá, hoạt động phi tập trung, không chịu sự kiểm soát của chính phủ hay tổ chức cá nhân. Đặc biệt an toàn, bảo mật, với ví dụ tiêu biểu là Bitcoin
Khung pháp lý của tiền mã hoá tại các quốc gia
Hiện nay, mỗi quốc gia có cách tiếp cận và xây dựng khung pháp lý về tiền mã hoá khác nhau:
Tại Mỹ, các đồng tiền như BTC, ETH… không được công nhận là tiền tệ mà được xem như hàng hoá. Vì vậy, mọi giao dịch sinh lợi đều phải nộp thuế tương tự như khi giao dịch chứng khoán hay vàng
Tại El Salvador, ngày 07/09/2021 đánh dấu cột mốc lịch sử khi quốc gia này trở thành nước đầu tiên trên thế giới công nhận Bitcoin là tiền tệ hợp pháp, lưu hành song song cùng USD. Do được coi là tiền, BTC không bị đánh thuế giao dịch tại đây.
Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), vào năm 2018, tiền mã hoá được nhìn nhận là một loại tài sản đặc biệt, mang cả tính chất của tiền tệ lẫn hàng hoá. IMF cũng cảnh báo việc gọi là “tiền” có thể gây nhầm lẫn, nên khuyến nghị sử dụng thuật ngữ “tài sản mã hoá” (crypto assets) để chính xác hơn
Tại Việt Nam, ngày 16/4/2025 đã thông qua Luật Công nghiệp Công nghệ số (hiệu lực 01/01/2026), lần đầu công nhận tài sản số gồm: tài sản ảo và tiền mã hóa là tài sản hợp pháp, tạo nền tảng pháp lý cho sở hữu, giao dịch và đầu tư minh bạch.
Kết luận
Mặc dù có nhiều cách gọi khác nhau, nhưng tại Việt Nam, phần lớn mọi người vẫn quen miệng dùng từ “tiền ảo” để chỉ Bitcoin. Nguyên nhân một phần vì nó chưa được công nhận chính thức, phần khác do Crypto thường gắn liền với các vụ lừa đảo, khiến hình ảnh bị nhìn nhận tiêu cực. Dù vậy, mỗi khi thị trường lao dốc, cụm từ “tiền ảo sập giá” vẫn tạo cảm giác kịch tính và thu hút hơn hẳn so với “tiền mã hoá sập giá”, đúng không nào?
Để không bỏ lỡ những phân tích và cập nhật mới nhất về thị trường crypto, hãy theo dõi website của chúng tôi thường xuyên nhé!
